در بلاگ‌های پیشین به معرفی مدل کسب‌وکار ( Business Model) و طرح جامع کسب‌وکار (Business Plan) به عنوان ابزارهای تدوین استراتژی رقابتی پرداختیم. مدل کسب‌وکار، توصیفی منطقی از چگونگی خلق، ارائه و کسب ارزش توسط سازمان برای خود و مشتری است. مدل کسب‌وکار ساختاری مفهومی برای کسب‌وکارها فراهم می‌سازد تا از طریق آن به اهداف استراتژیک و مزیت رقابتی دست یابند. در این بلاگ و بلاگ‌های آتی قصد داریم به معرفی انواع مختلف مدل‌های کسب‌وکاری که توسط شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، بپردازیم.
انواع مدل‌های کسب‌وکار
مدل‌های کسب‌وکار گوناگونی برای سازمان‌ها و کسب‌وکارهای مختلف طراحی شده است. در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم:
1. تولیدکننده (Manufacturer)
یک مدل کسب‌وکار تولیدکننده، از کالای اولیه و مواد خام، کالای تمام شده و محصول نهایی ایجاد می‌کند. محصول تولیدی یا مستقیما به مشتری فروخته می‌شود یا از طریق واسطه‌ها، به دست مصرف‌کننده نهایی خواهد رسید. شرکت‌های فورد و جنرال الکتریک از مدل کسب‌وکار تولیدکننده بهره می‌برند.
2. توزیع‌کننده (Distributer)
یک توزیع‌کننده، محصولات را از تولیدکنندگان خریداری می‌کند و آن‌ها را به مصرف‌کنندگان یا خرده‌فروشان می‌فروشد. واسطه‌های خرید و فروش اتومبیل و محصولات یدکی، نمونه‌ای از کسب‌وکارهایی هستند که مدل توزیع‌کننده را دنبال می‌کنند.
3. خرده‌فروش (Retailer)
خرده‌فروش، محصولات را از واسطه‌ها و عمده‌فروشان خریداری کرده و آن‌ها را به مصرف‌کننده نهایی می‌فروشد. آمازون و وال مارت، مدل خرده‌فروشی را در کسب‌وکار خود پیاده‌سازی نموده‌اند.
4. حق امتیاز و استفاده از نام تجاری (Franchise)
هنگامی‌که یک تولیدکننده، توزیع‌کننده یا خرده‌فروش به جای تولید یک محصول جدید و در ازای پرداخت هزینه، از مدل کسب‌وکار یک شرکت مادر یا نام تجاری آن استفاده کند، مدل کسب‌وکار Franchise شکل گرفته است. شعبه‌های مختلف رستوران‌های زنجیره‌ای مک دونالدز در کشورها و شهرهای مختلف سراسر دنیا نمونه‌ای از اجرای این مدل کسب‌وکار هستند.
5. خشت و گلی (Brick and mortar)
مدل کسب‌وکار خشت و گلی، مجموعه‌ای از خرده‌فروشان، توزیع‌کنندگان، عمده‌فروشان و تولیدکنندگان را گرد هم می‌آورد تا محصولات و خدمات خود را در فروشگاه و یا محلی که کسب‌وکار اجاره کرده یا در اختیار دارد، به صورت رو در رو به مشتری ارائه نمایند.
6. تجارت الکترونیک (E-Commerce)
مدل کسب‌وکار تجارت الکترونیک، مدل پیشرفته و به روز شده مدل کسب‌وکار خشت و گلی است که بر فروش محصولات از طریق اینترنت و فروشگاه‌های آنلاین تمرکز دارد.
7. خشت و کلیک (Brick and clicks)
هنگامی‌که یک شرکت به صورت آنلاین و آفلاین نسبت به ارائه محصولات و خدمات خود به مشتری اقدام می‌کند، در حقیقت هر دو مدل کسب‌وکار خشت و گلی و تجارت الکترونیک را به اجرا درآورده است. تقریبا تمامی کسب‌وکارهای امروزی علاوه بر حضور در فروشگاه‌های مرکزی و اصلی شهر، فروش آنلاین را در سایت شرکت یا خرده‌فروشی‌های آنلاین انجام می‌دهند.
8. کم هزینه و ارزان (Nickle and dime)
در این مدل، محصول برای مشتری حساس به قیمت و در کم‌ترین حد هزینه‌ای فراهم می‌شود. در این مدل کسب‌وکار، افزوده شدن خدمات و موارد جانبی مانند سرویس‌ها و خدمات حمل بار منجر به افزایش و تحمیل هزینه می‌شود.
9. فریمیوم (Freemium)
یکی از رایج‌ترین و متداول‌ترین مدل‌های کسب‌وکار، مدل فریمیوم است که از طریق آن کسب‌وکارها خدمات اصلی خود را به رایگان در اختیار مشتری قرار می‌دهند و تنها به ازای خدمات بیشتر و پیشرفته‌تر، اقدام به دریافت هزینه می‌کنند. بدین ترتیب طرح‌های مختلفی برای مشتریان مختلف بسته به نیازهای آنان تعریف می‌شود. برای مثال، ورژن اولیه دراپ باکس تنها 2 گیگابایت ظرفیت دارد؛ چنانچه نیازمند افزایش این مقدار محدودیت هستید، می‌بایست ورژن پیشرفته و اشتراک ماهانه آن را به ازای پرداخت 0.99 دلار در هر ماه، دریافت نمایید.
10. خرید اشتراک (Subscription)
این مدل، مناسب کسب‌وکارهایی است که در آن هزینه جذب و نگهداری مشتری بالا است. شرکت‌ها از طریق فروش اشتراک به مشتریان، قادر خواهند بود مشتریان خود را تا مدت زمان طولانی حفظ کرده و به ازای تمدید اشتراک و تکرار خرید، کسب درآمد نمایند.
11. تجمیعی (Aggregator)
مدل کسب‌وکار تجمیعی، یکی از مدل‌هایی است که اخیرا توسعه داده شده است و در آن شرکت با فراهم نمودن و گردآوری اطلاعات مشخص پیرامون ارائه‌دهندگان خدمت یا کالای خاص، این اطلاعات را به صاحبان برند یا رقبای تجاری آن‌ها می‌فروشد. پلتفرم‌های Uber و Oyo از این مدل کسب‌وکار استفاده می‌کنند.
12. بازار فروش آنلاین (Online Marketplace)
این مدل کسب‌وکار، چندین فروشنده را در قالب یک پلتفرم تجمیع می‌کند. هر فروشنده در رقابت قیمتی با سایر فروشندگان قرار می‌گیرد و بدین ترتیب مصرف‌کننده از آن سود خواهد برد. تنوع برندها، ایجاد حس اعتماد، تسریع در تحویل کالا و خدمت، ارتقای کیفیت و … از مزایای این مدل کسب‌وکار است. در ازای ارائه این خدمات، درصد مشخصی از درآمدهای فروش به پلتفرم اختصاص می‌یابد. آمازون و علی‌بابا نمونه پیاده‌سازی این مدل کسب‌وکار هستند.
بسته به اینکه محصول و خدمت شما چه ارزشی برای مشتری فراهم نماید، شدت رقابت در صنعت و پرسونای مخاطبان هدف شما چگونه باشد یا چه منابع و قابلیت‌هایی در اختیار داشته باشید، مدل کسب‌وکار شما متفاوت خواهد بود. انجام مستمر تحقیقات بازار، پایش فعالیت‌های رقبا و سنجش عملکرد به شما در اتخاذ تصمیمات هوشمندانه پیرامون اصلاح تاکتیک‌ها و استراتژی‌های رقابتی کمک می‌کند. شرکت تبلیغاتی مات با ارائه خدمات جامع بازاریابی و تبلیغات، شما را در طراحی مدل کسب‌وکار و کسب مزیت رقابتی یاری می‌کند. برای آشنایی بیشتر با سایر مدل‌های کسب‌وکار در بلاگ‌های بعدی با ما همراه باشید.